เมื่อเราส่องกระจกก็จะเห็นรูปร่างตนเอง และเมื่อมองไปที่คนอื่นก็จะเห็นรูปร่างหน้าตาของเขา ทั้งเราทั้งเขานี้ เมื่อว่าตามหลักพุทธศาสนาแล้ว ก็จะไม่มีความแตกต่างกันแต่อย่างใด เพราะแต่ละคนต่างมีส่วนประกอบเพียงคนละ ๔ ประการ เท่านั้น ซึ่งท่านเรียกว่า ธาตุ ๔ คือ
๑. ส่วนประกอบที่มีลักษณะเข้มแข็งในร่างกาย เช่น ผม ขน เล็บ เป็นต้น เรียกว่า ธาตุดิน
๒. ส่วนประกอบที่มีลักษณะเอิบอาบ เช่น น้ำเหลือง น้ำเลือด เป็นต้น เรียกว่า ธาตุน้ำ
๓. ส่วนประกอบที่มีลักษณะร้อน เช่น ความร้อนที่ทำให้ร่างกายอบอุ่น ความร้อนที่เผาผลาญอาหาร เป็นต้น เรียกว่า ธาตุไฟ
๔. ส่วนประกอบที่มีลักษณะพัดไปมา เช่น ลมในท้อง ลมหายใจ เป็นต้น เรียกว่า ธาตุลม
ส่วนประกอบเหล่านี้ นับแล้วรวมกันได้คนละ ๓๒ ประการ เท่านั้น ในจำนวน ๓๒ ประการนี้ แต่ละส่วนต่างก็มีที่อยู่คงที่ เช่น ผมอยู่บนศีรษะ เล็บอยู่ที่ปลายนิ้ว เป็นต้น จะไปอยู่ตำแหน่งอื่นจากนี้ไม่ได้ นอกจากมีที่อยู่ตายตัวแล้ว หน้าที่แต่ละส่วนก็ชัดเจนไม่ก้าวก่ายกัน เช่น ตาทำหน้าที่ดู หูทำหน้าที่ฟัง เป็นต้น แต่ละอย่างจะไม่ทำหน้าที่ผิดไปจากนี้ และเมื่ออาการ ๓๒ ส่วนใดส่วนหนึ่งชำรุด ผลกระทบก็เกิดขึ้นแก่เจ้าของเหมือน ๆ กัน
ดังนั้น เมื่อส่องกระจกหรือมองดูคนอื่น เราลองพิจารณาในแง่ความจริงว่า เป็นเพียงธาตุ ๔ คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม มาประชุมกันเป็นรูปร่าง ไม่มีเราไม่มีเขาอย่างที่ยึดติด แล้วเราจะคลายความเย่อหยิ่ง ความถือตัวถือตน แบ่งเขาแบ่งเราได้ไม่น้อย และจะได้ความสงบใจจากกิเลสอีกมากอย่างแน่นอน (ที่มา : อศจ.ยศ.ทร.)
